گرهارد ارتل، دانشمند آلمانی به خاطر مطالعاتش درباره فرایندهای روی سطوح جامد، جایزه نوبل شیمی سال 2007 را دریافت کرد.

مطالعات او گستره متفاوتی از فرایندهای مورد استفاده برای تولید کود، تولید کاتالیزور اگزوز وسائل نقلیه با سوخت فسیلی، و فن آوری سلول سوخت هیدروژنی را در بر می گیرد.

گرهارد ارتل که امروز تولد 71 سالگی خود را نیز جشن گرفت، گفت: "این بهترین هدیه تولدی است که می توان به کسی داد."

او گفت: "وقتی خبر را شنیدم زبانم بند آمد."

"وقتی دیروز نوبل فیزیک را به یک دانشمند آلمانی دادند، برایم مشخص بود که نوبل شیمی را به یک آلمانی دیگر نمی دهند."

"این بزرگترین افتخاری است که یک دانشمند در طول زندگی خود به کسب آن فکر می کند."

این استاد شیمی فیزیک (Physical Chemistry) در موسسه فریتزهابر در جامعه ماکس پلانک برلین به فعالیت مشغول است.

جالب و عملی

پروفسور جف تورنتون، استاد شیمی فیزیک در دانشگاه UCL، پروفسور ارتل را با عنوان "یکی از پیشگامان علم سطوح" توصیف کرد.

گونا فون هینه، مدیر کمیته نوبل شیمی گفت: "ما معمولا شیمی را علمی مربوط به مایعات یا گازها می دانیم."

"اما شیمی سطوح از نظر علمی بسیار جالب است و از نظر کاربردی اهمیت زیادی دارد."

آقای تورنتون در تشریح شیمی سطوح جامد گفت: "زنگ زدن آهن را در نظر بگیرید یا کاتالیزور اگزوز مورد استفاده در اتومبیل هایمان، یا سلولهای سوخت. در همه این موارد ما درواقع از شیمی سطوح صحبت می کنیم."

جنبش مدرن شیمی سطوح در دهه 60 میلادی، و با انشعاب از فرایندهای مورد استفاده در صنعت نیمه هادی براه افتاد

کمیته نوبل اعلام کرد پروفسور ارتل یکی از اولین ها بود که قابلیت این روشهای جدید را متوجه شد.

دقت بالا

پروفسور ارتل با نشان دادن اینکه چطور می توان از فرایندهای تجربی مختلف برای ایجاد تصویری جامع از یک واکنش سطحی استفاده کرد، به تدریج شیوه هایی عملی را برای شیمی سطوح ابداع نمود.

این شاخه علم، به تجهیزاتی پیشرفته نیاز دارد تا از طریق آنها بتوان بعنوان مثال رفتار هر لایه اتم و مولکول های سطح یک فلز کاملا خالص را تحت نظر گرفت و مشاهده کرد.

هرگونه آلودگی می تواند باعث ایجاد اشتباه در اندازه گیری شود، در نتیجه به دست آوردن تصویری کامل از یک واکنش نیاز به دقت بسیار بالا و ترکیبی از چندین روش آزمایشی و تجربی مختلف دارد.

کمیته نوبل اعلام کرده است: "پروفسور ارتل با نشان دادن راه دستیابی به نتایج قابل اعتماد در این شاخه پر دردسر علمی، یک مکتب فکری مبتنی بر تجربه را بنیان نهاده است."

پروفسور جف تورنتون اضافه کرد: "یکی از موفقیتهای ارتل، دستیابی به درک عمیق از نحوه بوجود آمدن آمونیاک از نیتروژن و هیدروژن روی سطح یک کاتالیزور آهنی بوده است که آنرا فرایند هابر می نامند."

در فرایند هابر-بوش، نیتروژن از هوا برای استفاده در کودهای مصنوعی استخراج می شود.

این فرایند که با استفاده از یک سطح آهنی بعنوان کاتالیزور انجام می شود اهمیت اقتصادی فوق العاده ای دارد.

آقای ارتل همچنین اکسیداسیون مونوکسید کربن روی پلاتینیوم را نیز بررسی کرده است؛ واکنشی که در اگزوز اتومبیل ها برای تمیزتر کردن دودهای خارج شده از موتور رخ می دهد.

جایزه "قابل توجه"

پروفسور آندریا سلا، از دانشگاه UCL در لندن با تاکید بر سالها زحمات پروفسور ارتل، گفت: "قابل توجه است که جایزه امسال فقط به پروفسور ارتل داده شده است."

"در این عرصه دانشمندان دیگر هم بوده اند که کارهایی کلیدی انجام داده اند و مسلما در برخی محفل ها ناراحتی هم ایجاد خواهد شد که چرا جایزه بین چند نفر تقسیم نشده است."

این جایزه از سال 1901 به کسانی اهداء شده است که در هر یک از رشته های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی یا پزشکی، ادبیات، اقتصاد و صلح دستاوردی داشته اند.جایزه نوبل از سوی موسسه ای به همین نام اهداء می شود که مقر آن در شهر استکهلم سوئد است.